Irak’ta son günlerde çok önemli siyasi gelişmeler oluyor. Bağdat’ı ve Meclisi işgal eden Sadr yanlıları ABD bayraklarını yakıyor ve “İran Dışarı” sloganları atıyor. Muktada Es-Sadr’ın liderliğini yaptığı Mehdi Ordusu, Irak’ın ABD tarafından işgaline karşı çıkan en büyük Şii gruptu. Şimdi, İran’ın Irak üzerindeki siyasi ve askeri hegemonyasına karşı çıkıyor.
Muktada Sadr, Lübnan kökenli köklü ve âlim bir Şii ailenin mensubu. Babası Ayetullah Muhammed Sadık Es-Sadr ve iki kardeşi 1999 yılında Saddam’ın emriyle katledilmişti. Bundan daha önemlisi Muktada, Şii Siyasal İslam düşüncesinin asıl kurucusu Muhammed Bakır Es-Sadr’ın da damadı.
Ayetullah Humeyni, imam adına siyasi otoritenin de üstlenildiği ve adil bir fakihin (İslam âliminin) devlet başkanı olduğu Velayet-i Fakih teorisini savunuyordu. Bu teoriyi açıklayan ve destekleyen en önemli çalışma, -1980’de Irak yönetimince idam edilen- Irak’taki Şiilerin lideri Muhammed Bakır es-Sadr tarafından yapıldı. Şubat 1979’da “Lemha Temhidiyye an Meşrui’d Desturi’l Cumhuriyyeti’l İslamiyye” adlı bir risale yazan Sadr, dini ve siyasi liderliğin birliğini ortaya koymuştu. Bu şekilde güçlenen teori, 2 Aralık 1979’da Ayetullah Muntazari’nin başında bulunduğu 72 üyeli uzmanlar heyetinin kabul ettiği Anayasa’ya girdi. Ayetullah Humeyni, İran İslam Cumhuriyeti’nin ilk Veliy Fakihi oldu. İran İslam Cumhuriyeti Anayasası’na göre; “İslami Hükümet, Dinsel Egemenlik (Velayeti Fakih) temeli üzerine kurulmuştur.”
İran Anayasasının 110. Maddesine göre Veliyi Fakih’in görev ve yetkileri şunlardır: “Genel politikaları belirlemek, Fakihler Meclisi üyelerini, en yüksek yargı başkanını, radyo televizyon genel müdürünü, genelkurmay başkanı ve üst düzey komutanları, İran Devrim Muhafızları Komutanını ve Cumhurbaşkanını tayin ve azletmek.” Ayrıca Veliyi Fakih ulusal ve uluslararası alanda kullanmak üzere milyarlarca dolarlık fonlara sahiptir.
Bu haliyle İran’da kısa ve uzun vadede bir değişim beklemek hayalciliktir. Bununla birlikte, İran’ın bölge politikalarında etkin olan Fars milliyetçiliğinin Arap Şii Dünyası üzerindeki etkisi zayıflamaktadır.
Muktada Es-Sadr’ın bir başka önemli özelliği Iraklı Türkmenlerin üçte ikisini oluşturan Şii Türkmenleri ve Türkmen bölgelerini koruması. Sadr’ın Irak’ta güçlenmesi, bir yandan Irak’ın birliği ve Sünni-Şii barışı diğer yandan da İran Fars Milliyetçiliğinin Şiilik üzerindeki egemenliğinin sona erdirilmesi için bir umut ışığı yakabilir.
