Mart ayı ile birlikte bölgeyi ve dünyayı etkisi altına alan Corona Salgını, yakında önemli siyasi ve askeri sonuçlara yol açacak. Ortadoğu ve Dünya, gelecek on yılda Corona Öncesi ve Corona Sonrası olarak önemli bir değişim olduğuna şahit olacak.
Ortadoğu açısından bakıldığında bunun en önemli etkileri Rusya ve İran siyasetine yönelik:
İran, Corona’dan sonra Dibe vuran petrol fiyatları yüzünden katlanan bir ekonomik çöküşle karşı karşıya. Zaten uzun süredir ABD baskısı ve ambargosu ile iç karışıklıklar yüzünden sıkıntılar yaşayan İran, Süleymani suikastının ardından Suriye’de önemli bir darbe yemişti. Corona sonrasında İran, bölgedeki güçlerini hem ekonomik hem de insani olarak destekleme konusunda büyük çıkmazlar içerisinde. Bununla birlikte, İran yönetimi iktidarı elinde tutmak için insan kayıplarını önemsemeyen bir siyaset anlayışına sahip. Süleymani sonrasında kısa bir süre siyasi etkisini sürdürmek için atak yaptı ancak Corona ile geri adım atmak durumunda kaldı. Son birkaç gündür İran yönetimi Suriye’de yeniden etkin olmanın yollarını arıyor.
Rusya, özellikle son yirmi yılda yüksek petrol fiyatlarından en büyük karı ve gelişmeyi elde eden bir ülke. Bu zenginlik bir anda silah ekonomisini canlandırmış ve çevresindeki siyasi ve askeri etki alanını genişletmişti. Fakat, Corona sebebiyle Suriye’deki önemli bir müttefikinin zayıflaması Rusya’yı düşündürüyor. İran gibi, insan kayıplarını önemsemeyen bir başka yönetim de Suriye rejimi. Dolaysıyla Esad yönetimi de iç savaştaki asker kayıplarına rağmen son günlerde yeniden askeri hamlelere girişmeyi planlıyor. Tabiatıyla bu durum öncelikle Rusya’yı endişelendiriyor. Suriye’nin yeni bir çatışma ortamına sürüklenmesi, ölmektense savaşmayı göze alan İran ve Suriye yönetimlerinden ziyade Rusya’yı derinden etkileyecek. Rusya, Suriye ekonomisinin çökmesi ve İran’ın askeri ve ekonomik desteğinin zayıflaması yüzünden, yeni bir askeri ve ekonomik harcamaya hazır değil. Bu yüzden Rusya, İdlib’te en büyük kazancı elde ettikten sonra bu noktada durmayı amaçlıyor.
Suriye Rejimi ise kendisi gibi düşünen İran ile birlikte yeni hamleler peşinde. Esad yönetimi PKK Terör Örgütü ve Kürt ayrılıkçılar ile dayanışmasını güçlendirmeye çalışıyor. Esad ile PKK yakınlaşması Fırat nehri boyunca devam eden petrol kaçakçılığı ile nefes almaya çalışıyor.
ABD işte tam da bu noktada, bu yakınlaşmadan önemli kazanımlar çıkarmaya çalışıyor. Zira ABD yönetimi Corona etkisine rağmen, sanki hiçbir şey olmamış gibi bölgede Türkiye ve Rusya karşıtı siyasetine hız vermiş durumda. Suriye rejiminin PKK ile yakınlaşmasını, ülkede Esad – PKK Koalisyonu kurulmasını ve federasyona geçilmesini arzu ediyor.
Bu hazırlıklara karşılık olarak Rusya, kontrolden çıkmaya çalışan Esad rejimini değiştirmeyi ve çıkarlarını koruyacağı yeni bir dayanışmayı inşa etmeyi istiyor. Rusya’nın muhtemel hedefi, yeni bir askeri ve ekonomik harcamaya yol açmayacak siyasi bir sonuç elde etmek. Bu da şu durumda Suriye ve İran rejimlerinden uzaklaşmayı gerektiriyor.
Bu noktada, Rusya ve Türkiye’nin ortak çıkarlar çerçevesinde siyasi bir çözümü hızlandırması kuvvetle muhtemel. Rusya ve Türkiye’nin tam işbirliği için Esad rejiminin değişmesi gerek. İşte bu yüzden önümüzdeki günlerin gündemi Esad rejiminin yerine nasıl bir alternatifin üretileceği olacak.
Rusya’nın bölgede çözmeye çalıştığı bir başka önemli konu Etnik unsurların siyaseti. Bu açıdan bakıldığında, Suriye’nin güneyinde yaklaşık altı aydır sürekli büyüyen bir itaatsizlik hareketi var. Bunun arkasında, ABD, İsrail ve Arap Koalisyonu’nun olduğu çok açık. Rusya buradaki sorunu daha önce Uzlaşma Anlaşmaları yoluyla çözüme kavuşturmuştu. Fakat son aylarda Esad rejimine yönelik saldırılar artınca, bölgede yine İsrail saldırılarıyla karşı karşıya olan İran bir araya geldiler. Rusya’nın uzlaşma çabasına rağmen, diğer tüm gruplar çatışma ve kaostan çıkar elde etmeye çalışıyor. Geçtiğimiz hafta Lübnan Sosyalist Parti lideri Dürzi Velid Canbolat, güney Suriye’deki soydaşlarını uzlaşmayı sürdürmeleri yolunda uyardı. İsrail ve Esad’ın çatışmayı derinleştirme oyununa karşı çıkmalarını istedi.
Güney Suriye’deki duruma benzer bir arayış da Fırat’ın doğusunda. Rusya özellikle Haseke bölgesinde ve daha aşağıdaki petrol alanlarında yerel Arap liderleri ile benzer bir uzlaşma yolları aradı. Fakat ABD Suudi Ortaklığı, Arapları Rusya’dan uzaklaştırdı. Bununla birlikte Arap kabileler, PKK’ya karşı da kendi varlıklarını ortaya koymaya çalışıyor. Tabiatıyla bu durumun temel nedenlerinden birisi ekonomik. Bölgedeki petrol ticaretinden yararlanmak isteyen kabileler, bunu PKK’nın kontrolünden de çıkarmayı istiyor. Şimdilik bölgedeki durum ABD lehinde kalmayı sürdürüyor.
Ekonomik çıkar konusu, Rusya ile Esad rejimi arasındaki en önemli ayrışma noktalarından birisi. İç savaş süreci Esad’ın Eşi Esma ile Esad’ın kuzeni Rami Mahluf’un aşırı bir şekilde zenginleşmesine yol açtı. Savaş baronlarının ülke ekonomisi yerine kendi çıkarlarını güçlendirmesi Rusya’yı rahatsız ediyor. Bu sebeple, ABD medyası bu çatışmayı sürekli gündemde tutarak Rusya ile Esad arasındaki ayrılığı körüklemeye çalışıyor. Bu da kısmen fayda sağlamış durumda ve son günlerde hem Rus hem de Esad medyasında karşılıklı olarak birbirlerini suçlayan haberler ve yorumlar yayınlandı. Hatta Rusya, Esad hakkında kamuoyu araştırmaları yaptırarak bir yandan siyasi baskı yapmak, diğer yandan da yeni çözüm yollara aramak için kamuoyu araştırmaları yaptırdı. Tabiatıyla çıkan sonuç Esad rejiminin gitmesi yönünde oldu. Suriye’nin ayağa kalkması için paraya ihtiyaç var ve bu da Esad ve İran ile gerçekleşmeyecek.
Şimdi buraya kadar olan değerlendirmeyi özetleyecek olursak, Corona ile birlikte bölgedeki bütün taşlar dağılmıştı. Şimdi saflar yeniden kuruluyor. Türkiye ve Rusya aynı cephede, Esad ve İran bir başka cephede, ABD, İsrail, Arap Koalisyonu ve Fırat’ın doğusundaki Araplar ve PKK ise ayrı bir cephede toparlanmaya çalışıyor.
Corona Sonrası, Ortadoğu siyaseti yeniden hızla şekillenecek. Bu konuya bir not daha eklemek yararlı olacaktır. Biz sanırız ki, ayakta kalmak için insan kayıplarına önem vermeyenler sadece İran ve Suriye gibi dikta rejimler. Aslında ABD yönetimi için de insan kayıplarının bir önemi yok ve Corona Salgını belki de bölgedeki ABD siyasetine daha çok yarayacak. Açık olan bir gerçek şu ki: Önümüzdeki süreçte, kimin parası varsa onun siyasi ve askeri varlığı güçlenecek. Bununla birlikte bölgedeki en sağlam ve kalıcı ittifak yine Rusya ve Türkiye arasındaki siyasi çözüm temelinde gerçekleşebilir.
