Rus Paralı Özel Asker teşkilatlarından birisi olan Wagner’in isyanı ile ortaya çıkan durumu bir özetlemekte fayda var.
Wagner Grubu, 2010 yılındaki Arap Baharı ile birlikte GRU Emekli Subayı Dmitri Utkin tarafından kuruldu ve -Rusya’da Askeri Şirketler yasak olduğu için- daha sonra Putin’in aşçılığını da yaptığı söylenen işadamı Yevgeny Prigozhin tarafından yönetilerek Rusya’nın örtülü dış operasyonlarını yürütmekle görevlendirildi. Şirket Rus Devletinin örtülü ödenekleri ile desteklendi. Rusya’nın Wagner gibi başta Redot olmak üzere daha çok sayıda Paralı Asker Teşkilatı var. Bunlar özellikle, Suriye, Libya, OrtaAsya, Afrika gibi bölgelerde öncelikle önemli petrol sahalarını korumak, Mali ve Orta Afrika’da olduğu gibi Altın madenlerini ve ticaretini kontrol etmek, Rus nüfuzunu ve diplomatlarını güvende tutmak, hatta Karabağ’daki gibi özel askeri görevler yapmak gibi bir çok gayrı resmi hizmetlerde bulunuyor. Wagner’in bulunduğu ülkeler şunlar: Ukrayna, Suriye, Libya, Sudan, Orta Afrika Cumhuriyeti, Mali, Burkina Faso, Mozambik ve ismi açıklanmayan bazı ülkeler. Katılanların önemli bir çoğunluğu emekli asker, istihbaratçı, özel harekat polisi ve özel izinlerle affedilmiş mahkumlardan oluşuyor.
Wagnerler bunların en fazla meşhur olanı ve özellikle Libya’da Darbeci Hafter’i desteklemek ve Fransa’nın nüfuz alanındaki Orta Afrika ordularını eğitmekle ünlendi. Savaş tecrübesi en fazla olan Askeri Şirket olduğu için Suriye’de Deyrozor bölgesindeki petrol alanlarında görevlendirildi. 2018 Şubat ayında 500 civarında Wagner askeri, yanlarındaki Suriyeli askerler ile birlikte tank desteğinde Koniko gaz bölgesindeki bir grup ABD özel askerini kuşattı. ABD özel kuvvetleri ancak hava desteği ile bu saldırıdan kurtuldu ve 300 civarında Wagner askeri öldürüldü. Wagner, koruma karşılığında Essed rejiminden gaz gelirinin yaklaşık dörtte birini alıyordu. Ukrayna Savaşı’nın başlamasından çok önce Donetsk ve Luhansk bölgesindeki Rus yanlısı isyancılara destek sağladı ve adeta savaşın ön hazırlığını yaptı. Ukrayna Savaşı başladıktan sonra, Libya’daki güçlerinin savaşçı çoğunluğunu ve Suriye’de sözleşme yaptığı Suriyeliler ile birlikte buradaki güçlerini Ukrayna’ya taşıdı.
Ukrayna’nın bu yılın başından itibaren yaptığı karşı saldırılarda önemli bir başarı kazandı ve son olarak stratejik Bakhmut kentinin işgal edilmesinde ön cephelerde yer aldı. Güney Ukrayna ceplerinde devam eden savaşta, Rusya Savunma Bakanlığı’nın savaş tecrübesi olmayan normal askerleri ve hatta özellikle 25-45 yaş arası savaşçı toplayan bazı Rus Paralı Asker grupları büyük kayıplar verdiler. Prigozhin’in ifadesine göre Rusya’nın askeri kayıpları açıklananın 3 katıydı. Bunun üzerine Rusya Savunma Bakanlığı, savaşın ön cephelerine Wagnerleri sürmeye başladı, çok sayıda Wagner savaşçısı yakın çatışmalarda öldü ve bu durum da Prigozhin’i çıldırtmaya yetti. Son birkaç aydır Prigozhin açıkça Rusya Genelkurmay’ını eleştiriyor ve Rus Savunma Bakanı Şovgu’yu ve üst düzey generalleri istifaya davet ediyordu. Artık Ukrayna cephelerinde bütün üstünlük aslında Wagner’lerin kontrolüne girmiş gibiydi. Rus Genelkurmay’ı Ukrayna’yı durdurma ve bu ayın başında başlayan Karşı Saldırı girişimini engelleme başarısının Wagner ve diğer bazı Paralı Asker Şirketlerinin hesabına yazılacağı ve kendi otoritelerinin sarsılacağı düşüncesiyle bu gruplara yaptığı mühimmat desteğini azalttı ve bütün Paralı Asker gruplarının Rus Savunma Bakanlığı ile sözleşme yapmasını istedi. Wagner dışında bütün gruplar ve Çeçen Paralı Askerleri bu karara uydular ve sözleşme imzaladılar. Putin, sözleşme yapılacak eski asker ve mahkumların yaş sınırını 70’e yükseltti.
Bu kararın, Wagner’i tasfiye etme planı olduğunu gören Prigozhin buna şiddetle karşı çıktı ve kararın arkasındaki komutanları görevden aldırmak için Rostov kentinden Moskova’ya doğru yola çıktı. Bunu bir isyan olarak değerlendiren Rus Savunma Bakanlığı, darbe önlemleri aldı ve güçlerini Moskova’yı savunmakla görevlendirdi. Putin ve çevresi, bu hareketi bir isyan ve ihanet olarak nitelendirdi.
Moskova sınırlarında bir iç savaşın ortaya çıkabileceği korkusu, varlığı Rusya’nın varlığına bağlı olan Beyaz Rusya Başkanı Lukaşenko’yu harekete geçirdi. Putin ile bir telefon görüşmesi yaparak, Prigozhin ile görüşeceğini bildirdi. Hatta Putin: “Telefonlara cevap vermiyor, bir faydası yok!” şeklinde cevap verse de Lukaşenko Putin’i sakinleştirip FSB’den aldığı Prigozhin’in özel telefonunu aradı ve “kendisini ülkesine davet ettiğini, haklarındaki bütün suçlamaların düşürüleceğini” bildirdi. Prigozhin Lukaşenko’nun teklifini kabul etti ve özel bir jetle Beyaz Rusya’nın Minsk kentine gidip bir otele yerleşti. Prigozhin’in bu teklifi kabul etmesindeki en önemli etken aslında grubun içerisinde de görev yapan FSB’nin, bütün üst düzey Wagner komutanlarının ailelerini ev hapsine almasıydı. Çünkü Wagnerlerin bütün mensuplarının Rusya’nın değişik kentlerinde konutları, aileleri ve bazı büyük kentlerde temsilcilikleri vardı.
Sonuç olarak Prigozhin isyan niteliğindeki Protestosunu sonlandırdı ve 1 Temmuz itibariyle şirketin faaliyetine son vereceğini açıkladı. Putin, televizyona çıkarak Wagner savaşçılarına teşekkür etti ve Rus Savunma Bakanlığı ile sözleşme yapmalarını veya tamamen silah bırakmalarını istedi. Aslında, Moskova’ya doğru yola çıkan Wagner askerleri geçtikleri her kentte bir Kahraman gibi karşılandılar ve insanlar birlikte fotoğraf çektirmek için adeta yarıştılar. Ukrayna savaşının asıl kahramanlarının Wagnerler olduğunu gösteren pankartlar açtılar. Rusya İçişleri Bakanlığı’nın yaptığı araştırmaya göre, Rusya Federasyonu’nun 17 Eyaleti Prigozhin’e destek verirken 21 Eyalet halkı Putin’den yana tavır koydu. Dağıstan bölgesi %97 gibi yüksek bir oranla Prigozhin’i destekledi. Diğer eyaletlerde destekler eşit düzeydeydi.
Protesto bu şekilde sonuçlanmış olsa da bu durumdan Wagnerlerden daha fazla Rusya Ordusu’nun itibar kaybettiğini belirtmek gerekir. Wagnerlerin Rus halkı arasındaki popülaritesine rağmen, Rus Ordusu’nun önemli isimleri Utkin ve Prigozhin’in tutuklanması ve hatta idam edilmesi konusundaki söylemlerine devam ediyorlar.
Prigozhin’in ifadesine göre, çok az sayıda Wagner Savaşçısı Rusya Savunma Bakanlığı emrine girdi. Prigozhin’in Rusya dışında hala çok önemli bir nüfuzu ve buna paralel olarak büyük bir serveti olduğunu düşünmek gerekir. Prigozhin’in gittiği Beyaz Rusya’nın Başkanı Lukaşenko, “Wagnerlerin ülkesinde kamp açmayacağını ve herhangi bir silahlı görev üstlenmeyeceğini” belirtti. Anlaşılan o ki, Lukaşenko Prigozhin ve adamlarını kendi ordusunu eğitmesi için görevlendirmeyi düşünüyor. Bununla birlikte savaşmaya alışmış bir özel ordunun Beyaz Rusya’da rahat durmayacağı da açık. Ayrıca Rusya Dışişleri Bakanı Lavrov, Wagner grubunun Libya ve OrtaAfrika gibi kritik bölgelerdeki görevinin devam edeceğini söylese de, Rusya’nın nasıl bir nüfuz kaybedeceğini önümüzdeki süreç gösterecek.
Tabiatıyla uzun vadede ortaya çıkan en önemli siyasal durum, Rusya’yı kolay kolay değişmeyen Bürokratik Oligarkların yönettiğinin daha belirgin ortaya çıkması. Bu Savaş Ağaları, Ukrayna ve Suriye’de yenilmemek ve koltuklarını kaybetmemek için daha acımasız bir savaş yürütecekler. Bunun ilk örneğini, hemen bu olayın arkasında Suriye’nin İdlib bölgesinde bir pazar yerine yapılan ve sivillerin öldüğü Rus hava saldırısı ve Kiev’e giden füzelerle gördük.
Wagnerlerin Resmi Telegram Hesabında geçmişteki önemli operasyonlarına ilişkin bir tarihçe yayınlandı. Listenin önemli bir bölümü Suriye ile ilgili, bu yüzden buraya not düşüyorum:
– 2014. St.Petersburg’daki ofisten, PMC “Wagner” in ilk personeli, Donbass’taki çatışmalara katılmak üzere gönderildi.
– Yaz 2014. Diğer şeylerin yanı sıra SHO’nun gelecekteki birçok ünlü komutanının yer aldığı Lugansk havaalanı için savaşlar yapıldı.
– Ağustos 2014. Kıkırdaklı Savaşları.
– Kış 2015. Ukrayna Silahlı Kuvvetlerinin tamamen yenilgiye uğratılmasıyla sonuçlanan Debaltsevo operasyonuna katılım.
– Yaz-Eylül 2015. Suriye Lazkiye’de keşif, tam gün batımından önce gidilecek bir şey yok.
– Aralık-Ocak 2015/16. Türkiye sınırı da dahil olmak üzere (Suriye) Lazkiye’nin dağlık kesiminde çatışmalar.
– Şubat-Mart 2016. 1. SHO Ratibor’un güçleri de dahil olmak üzere (Suriye) Palmyra’ya ilk saldırı.
– 13 Mart 2016. Rus Hava-Uzay Kuvvetlerinin Su-25 saldırı uçağı, El Bardo bölgesindeki PMC kampına 4 FAB düşürdü. Memphis, Cascade, Moskvich öldü. Rusya’nın gelecekteki Kahramanı olan 4. keşif ve saldırı müfrezesinin komutanı elini kaybetti.
– Nisan 2016. Wagner müfrezelerinden teçhizat, silahlar alınarak Rusya’ya götürüldü.
– Sonbahar 2016. Halep’e yapılan saldırı sırasında PMC’ler yeniden hatırlandı ve kullanılıyor. “Genelevler” ile ünlü videolar.
– Ocak 2017. Keskin bir “Wagners” toplantısı, Palmyra’yı kurtarmak gerekiyor. Tekrar.
– Şubat-Mart 2017. Saldırı birimleri (Suriye) T4 hava üssünden Palmyra’ya doğru savaşıyor. Ratibor onu tekrar aldı. Shaer petrol sahaları da kurtarıldı, Khayan kontrol altına alındı.
– Temmuz-Eylül 2017. (Suriye) Akerbat, Sukhna için savaşlar. Deyr ez-Zor’a yönelik taarruz birliklerinin aktif bir ilerleyişi var ve bu, şehrin ablukasının kaldırılması ve IŞİD militanlarının Fırat’ın ötesine kaydırılmasıyla sona erdi. Mayadin ve Abu-Kemal kurtarıldı.
– Sonbahar 2017. Fırat Geçildi.
– 7 Şubat 2018. Moskova Bölgesi Hişam yakınlarındaki 5. ve 2. ShO sütununun yenilgisi, orada Rus yokmuş gibi davranıldı. Söz verilen hava savunma desteği sağlanamadı. Birkaç düzine PMC savaşçısı öldü.
– Şubat-Nisan 2018. PMC saldırı birimleri, Doğu Guta mahallelerine yapılan saldırıya katıldı. Şam kurtarıldı.
– Yaz 2018. İlk eğitmenler Sudan ve Orta Afrika Cumhuriyeti’nde başladı.
– 2019-2020. PMC’lerin saldırı müfrezeleri Trablus saldırısında yer aldılar. Libya’da çalışma başladı.
– Aralık 2020’nin sonu. Yalnızca tekerlekli araçlara ve ağır makineli tüfeklere sahip olan PMC “Wagner” saldırı müfrezeleri, ülke hükümetinin talebi üzerine Orta Afrika Cumhuriyeti’nin kurtarılmasına başladı. Kısa sürede Libya’dan olmak üzere 1000’den fazla savaşçı ülkeye sevk edildi.
– 2021’in başı. Kısa sürede PMC müfrezeleri Bria, Boali, Bossembele, Yaloke, Bouar, Mbaiki, Bambari, Bangusa’yı kurtardı ve Bangui’nin dış mahalleleri ele geçirildi. Kamerun sınırına kadar insani yardım konvoylarına eşlik edildi.
– 2021-2023. PMC çalışanları Mali’de çalışmaya başladı.
– 17 Mart 2022. Andrey Troshev, durumu açıklığa kavuşturmak için NWO bölgesine geldi.
– 19 Mart 2022. Afrika’dan müfreze personelinin NVO bölgesine aktif bir transferi başladı. İlk 700 savaşçı geldi.
– 20 Mart 2022. 1. SHO, Ratibor ile birlikte Novoaleksandrovka’ya girdi ve orayı hemen aldı. APU 100 kişi kaybetti.
– 20 Mart-8 Mayıs. Saldırı müfrezeleri, 150. Motorlu Tüfek Bölümü BTG’si, 40. Deniz Tugayı ve 6. LNR Alayı ile birlikte Popasnaya’ya saldırdı ve bu, şehrin etrafındaki karmaşık müstahkem bölgede APU grubunun yenilgisiyle sona erdi.
– Yaz 2022. Mahkumların PMC saflarına alınmasına başlandı. Proje K başlatıldı.
– Temmuz 2022. Müfrezeler Uglegorsk TPP’yi aldı. TPP topraklarındaki PMC savaşçılarının zaferi, gazeteciler ve askeri muhabirler tarafından kaydedildi.
– 5 Ağustos’ta Terek komutasındaki SHO, Bakhmut’ta Patrice Lumumba Caddesi’ne gitti.
– Ekim 2022. Birleşik Kuvvetler komutanı Ordu Generali Surovikin ile birlikte “Bakhmut Kıyma Makinesi” için bir plan geliştirildi. 224 günlük en zorlu mücadele başlıyor.
– Ocak 2023. Soledar’a yapılan saldırının aktif aşaması. Şehir 25 Ocak’ta alındı.
– Kış-ilkbahar 2023. “Bakhmut Kıyma Makinesi” ivme kazandı.
– 20 Mayıs 2023. Yevgeny Prigozhin, Bakhmut’un tamamen ele geçirildiğini duyurdu. Başarının bedeli 20.000’den fazla ölü PMC saldırı uçağının kaybı.
– 25 Mayıs’ta PMC birimleri dinlenmek için arka kamplara dönmeye başladı.
Yukarıdaki bilgilere ek olarak
Wagner Group’tan Brest @otechestvo_BY çağrı kodlu Belaruslu bir savaşçı şunları ifade etti:
• Kuruluşundan bu yana, 2014’ten bu yana, Wagner Grubu yalnızca Rusya’nın çıkarlarına yönelik görevler gerçekleştirmiştir.
• Anlamı, bu görevlerin düzenli ordunun kuvvetleri tarafından yerine getirilemeyeceği idi.
• Suriye’nin kurtuluşu için yapılan savaşlarda yaklaşık 2500 Wagner Grubu savaşçısı öldü.
• Kimse bizim var olduğumuzu ve ana saldırı işini bizim yaptığımızı bilmiyordu.
• Bizim tarafımızdan eğitilen Suriyeliler tarafından takip edildik, ardından Rusya Federasyonu Savunma Bakanlığı’ndan gazeteciler tarafından takip edildik ve sözde serbest bırakıldıklarını filme aldılar.
• Daha sonra Libya’da özel bir görev vardı ve bu görevin uygulanması kapsamında yaklaşık 2500 kişi de öldü.
• Ukrayna’da, Kırım’da olduğu gibi çalışacağını düşündüler, ancak fikir başarısız oldu.
• 24 Şubat’ta Ordu nasıl savaşılacağını unutmuştu.
• Kharkiv’i almanın mümkün olmayacağı anlaşılınca Wagner Group’a yöneldiler.
• “K” projesi – mahkumlar arasından personel alma programı başarılı oldu ve savaşçıların çok etkili olduğu kanıtlandı.
• Nedense askere alma bize kapatıldı (* Kendi adıma, şimdi RF Savunma Bakanlığı’nın Fırtına-Z’de askere alınan mahkumların özellikle Herson yönünde son derece yüksek bir ölüm oranına sahip olduğunu ekleyeceğim)
• Saldırı sırasında askeri işlerin normlarına göre, sayıca 3-4 kat üstünlük olmalı – Bakhmut’ta 4 kat daha azdık.
• Bizi oraya (Bakhmut’a) yönlendirmelerinin, Tek Yön “Wagner” bileti vermek için bilerek yapıldığı hissine kapıldık ama biz bu görevi tamamladık.
• Avını ısırması emredilen ve yaralarını yalarken sadece al ve vur emri verilen bir köpek muamelesi gördük.
• Rusya Federasyonu Savunma Bakanlığı, yolsuzluğa batmış çok eski ve çok köhne bir mekanizmadır.
• Seferberliğin başlamasından sonra, personel eğitimi ve deneyimlerimizin aktarılması konusunda RF Savunma Bakanlığı’na defalarca yardım teklifinde bulunduk.
• Rusya Federasyonu Savunma Bakanlığı, tavsiye ve yardımı kabul etmediği için yardım etmeyi reddetti.
• Kuruluşumuz nasıl savaşılacağını gösterdi.
• Rusya Savunma Bakanlığı ile aynı Amorf (şekilsiz) bedene dönüşmek ve birikmiş deneyimlerimizin unutulmaya yüz tutmasını istemedik.
• Sonunda bizi yok etmeye karar verdiler.
