Türkiye tarihinde bir Cami’nin yakılması görülmüş duyulmuş değildir. Buna karşılık PKK Terör Örgütü’nün DiyarBekir’in Sur semtinde yaktığı Kurşunlu Camii bu konuda ilk örnek sayılır. PKK Terör Örgütü’nün bu Cami’yi neden hedef aldığı, kurşunladığı ve sonra da ateşe verdiği konusunda pek çok şey yazıldı, ancak dikkatlerden kaçan belki de çok önemli bir gerçek vardı:
Kurşunlu Camii, aslında bir Ermeni kilisesiydi ve 1517 yılında Kiliseden Camiye çevrilmişti. Bu konudaki bilgileri, Agos gazetesinde yayınlanan 12 Eylül 2014 tarihli Sarkis Seropyan’ın yazısından alıyoruz. Seropyan da bu bilgileri Dikran Migund tarafından 1950’de ABD’de yayınlanan “Amed’in Yankıları” adlı eserinden Dikran M. Boyacıyan’ın ifadesiyle aktarmış. Nakledilen bilgilere göre, Mıgırdıç Nakkaş, Amed’in ruhani önderi ve Aziz Teodoros Kilisesi’nin başpiskoposuydu. Kiliseyi genişletmiş ve burada bir de yatılı Ruhban Okulu kurmuştu. O dönemde Manastır’ın sınırları kale surlarından “Sıralar” dokumahanesine kadar uzanıyor, yani çarşıyı, at pazarını da içine alarak şehrin batı surlarına ulaşıyordu. Bahçeleri, kubbeli odaları, kemerli avlularıyla ruhani önderlik binası da buradaydı. Bu dönemde Diyarbakır, Akkoyunluların hâkimiyeti altındaydı. Mıgırdıç Nakkaş, Sultan Osman’dan izin alarak kiliseye bir kubbe inşa etmişti. Mezopotamya hükümdarı Osman Bey’in himayesinde yeni kiliseler inşa etmiş, eskilerini onarmış ve okullar kurmuştu. 1434’te kendi tasarladığı Ergani’deki Partsrahayyats Meryem Ana Manastırı inşa edilmiş ve 1439-1443 yıllarında da Amed’deki Aziz Teodoros Kilisesi’ni onarmıştı.
Yazıda, bir Osmanlı Şehzadesinin 1516-17 yıllarında şehre geldiği, kente bir Cami yaptırmayı arzu ettiği ancak yer bulamadığı için bir ok attığı ve bulunacak yerde Cami yapacağını söylediği anlatılır. Birçok tutarsızlık bulunan anlatıma göre, Şehzade istimlak bedelini kilisede görevli Rahip’e verir, bir halı dolusu altını alıp dinine ihanet ettiği için de güya sonra başını kestirip, altınları fakir halka dağıttırır. Kilisenin üç gün içinde boşaltılmasını ister ve sonra da Kilise yakılır. Yazarın son ifadesi aynen şöyle; “Böylece 1517’de Aziz Teodoros Manastırı’nın sonsuza kadar karanlığa gömülüşünü görmüş olduk. Aziz Giragos Kilisesi’nin ana kapısının sağ tarafındaki duvarda şu yazıtı okuruz: “Aziz Teodoros 1517’de şehit edildi.”
Yukarıdaki ifadeleri, Ermenilerin bu yapıya ne kadar önem atfettiklerini göstermek için alıntıladık. Belli ki, Ermeniler Kurşunlu Camii’nin ana yapısını hala kendi varlıkları olarak kabul ediyorlar ve hatıralarını bugün bile canlı tutuyorlar.
PKK Terör Örgütü’nün birçok liderinin Ermeni asıllı olduğu herkesçe bilindiği için, “Caminin tarihsel bir intikam için mi yakıldığı” sorusu akla geliyor. Zira Ermeni PKK işbirliğine ilişkin örnekler sayılamayacak kadar çok. Biz bunlardan fazla bilinmeyen birkaçını zikredelim. 1970’li yıllarda Türkiye’ye yönelik Ermeni terörünün baş örgütü Asala’nın merkezi Suriye’nin Bekaa Vadisi’ndeki Anjar kasabasıydı. Terör örgütü elebaşısı Öcalan, 1979’da TelAbyad (Kobani) üzerinden Suriye’ye geçtikten sonra Kardeş Esad’ın Lazkiye’deki villasında ağırlanmış ve Asala liderleriyle ilk görüşmesini burada gerçekleştirmişti. PKK Terör Örgütü’nün Mahsun Korkmaz Eğitim Kampı ile Asala’nın Anjar’daki Eğitim Kampları aynı dağın eteklerindeydi. Bu örgütleri yöneten Suriye Muhaberatı’nın Lübnan Karargahı da yine –Suriye’ye özel bir dağ yoluyla bağlı olan- Anjar kasabasındaydı. Asala ile PKK arasında sonraki yıllarda Sidon kentinde bir anlaşma yapılmış, takibeden yıllarda PKK’nın eleman, eğitim ve lojistik giderlerinin bir kısmının Ermeni diasporası tarafından ödenmesi kararlaştırılmış, Öcalan’a Ermeni yazarlarca övgüler dizilmiş ve ödüller verilmişti. PKK Terör Örgütü ile Asala’nın Büyük Ermenistan ve Büyük Kürdistan sınırları aynı toprakları hedef alıyordu. Bugüne kadar ABD ile PKK arasındaki bitmeyen ilişkilerin arka planında Ermeni diasporasının da önemli katkısı vardı. Esad Suriyesinin ekonomisi de yine Ermenilerin kontrolündeydi.
Şimdilik konuyu fazla uzatmayalım ama görüyoruz ki; PKK Terör Örgütü Kurşunlu Camii’ni bombalayıp yakarken Ermenilerin tarihsel intikamını almış. Sur’da öldürülen PKK’lı teröristlerden bazıları Suriye ve Ermeni asıllı çıkarsa hiç şaşırmayız.
